Sekinzinci yüzyıl sonlarında Basra'da doğan El-Cahiz'in en ünlü eserlerinden biri Kitab el-Hayavan (Hayvanlar Kitabı)'dır. El-Cahiz bu kitapta yaşadıkları çevrenin canlıların hayatta kalma olasıklarına etkisini incelemiş ve evrim kuramının ilk örneklerinden birini ortaya koymuştur. Malezya İslam Üniveristesi öğretim görevlisi * El-Cahiz'in Darwin'den bin yıl önce evrimi gözlemleyebildiğini savunan müslüman bilim insanlarından bir tanesi. Dargan'a göre El-Cahiz "hayvanların türlerinin devamını sağlayabilmesi için çevresel faktörlerin organizmalarını etkilediğini ve yeni karakteristikler geliştirebileceğini, üreme yoluyla bu karakteristikleri yeni nesillere aktardığını," kısaca evrimi gözlemleyebildi. Dargan Kur'an'ın evrimle çelişmediğini Ankebut suresinin 20. ayetinden bir örnekle açıklıyor:
Yeryüzünde gezip dolaşın da, Allah ilk baştan nasıl yaratmış bir bakın.
Dargan ayette "nasıl" kelimesinin geçmesini tanrının yaradılışı nasıl düzenlediğini insanların anlaması için, evrime bir gönderme olarak algılanabileceğini savunuyor.
Esas konuya geçmeden önce şu uyarıyı yapalım: Bilimsel gerçekleri kutsal kitaplar ya da bilimsel olmayan kaynaklarla kanıtlamaya çalışmak kesinlikle bilimsel düşünce ve bilim felsefesiyle çelişir. Fakat bu demek değildir ki inanç ve bilim birbiriyle çatışır (bkz: Ünlü Bilim İnsanlarından Bilim ve İnancın Birbiriyle Çakışmadığını Açıklayan Özlü Sözler). Zaten inancın bilim ile (özellikle evrim ile) çatışması hristiyanlığın Ortağ Çağ'da hüküm sürdüğü karanlık dönemlerinden kalma bir alışkanlıktır.
Son kez, kutsal metinlerdeki ifadelerin gerçeklerden değil de metaforlardan oluştuğunu ve her türlü yoruma açık olabileceğini de hatırlatarak, Kur'an'da evrimin varlığına ters düşmeyecek (hatta destekleyecek) şekilde yorumlanması mümkün ifadelerden bazılarını aşağıda sıralıyoruz.
İnkâr edenler, göklerle yerin bitişik olduğunu görmediler mi? Sonra biz, o ikisini birbirinden ayırdık. ve her canlıyı sudan yarattık. Hâlâ inanmazlar mı?
Bilindiği üzere insan vücudundaki su oranı %50 ile %90 arasında değişir. Bununla birlikte evrime göre de yaşamın kökeni sudur. İlk canlılar suda oluşmuştur.
Ve Allah, bütün hayvanları sudan yarattı. Onların bir kısmı karnı üzerinde, bir kısmı iki ayağı üzerinde, bir kısmı da dört ayağı üzerinde yürür. Allah dilediği şeyi yaratır. Muhakkak ki Allah, her şeye gücü yetendir.
Bu ayet de evrimsel perspektiften bakarak yorumlamaya müsait ayetlerden biri. Yaşamın sudan karaya çıkışını anlattığı şeklinde algılamak gayet mümkün.
Andolsun ki biz insanı özel bir çamurdan yarattık. (Müminun 12)
Yarattığı her şeyi güzel yaratan; insanı başlangıçta çamurdan yaratan, sonra onun soyunu basit bir suyun özünden yapan, sonra onu şekillendirip kendi ruhundan ona üfleyen, sizin için işitme, görme ve idrak duygularını yaratan Allah’tır. Ne kadar az şükrediyorsunuz. (Secde 7, 8, 9)
Bu ayetlerde önce insanın biçimini almasından daha sonra duyular ve duyguların oluşumundan bahsediyor. Fakat bunların birdenbire olduğu ile ilgili net bir ifade yok. Yani bu ayetlerin bir süreci anlatıyor olması gayet mümkün.
Ve O, sizi halden hale (çeşitli hallerden) geçirerek yaratmıştır.
Evrimden mi bahsediliyor acaba?
